W tej dużej (choć skrótowej) relacji umieściłem zdjęcia znalezione w Sieci, albowiem nie mam skanera, a poza tym swoich zdjęć jeszcze nie zdążyłem wywołać (a mam ich ponad 100).
Jeśli komuś uda się przedrzeć przez tę relację, to zachęcam do wypełnienia ankiety i napisania, co wam by się podobało najbardziej.
DZIEŃ I (21.07): HEURIGEN i ALMDUDLER
Z Polski wyruszamy około godziny 11.30. Granicę w Chyżnem pokonujemy bez większych trudności. Problem pojawia się jednak w chwili, gdy postanawiamy kupić winiety na słowackie i austriackie autostrady: sprzedawczyni nie pojawia się przez godzinę, choć - według notatki, którą zostawiła - powinna wrócić po trzydziestu minutach. Czekamy w nieznośnym upale. W końcu udaje nam się kupić winiety i ruszamy w dalszą drogę. Przejeżdżamy przez Słowację, kierując się na Nowy Kubin, a następnie Żylinę, i podziwiając piękne widoki oraz liczne zamki w dolinach rzek. W Bratysławie podejmujemy decyzję: granicę przekraczać będziemy na starym (gorzej oznaczonym, lecz mniej uczęszczanym) przejściu. Nie podążamy zatem za dużymi, zielonymi tablicami, które pokazują drogę na nowe przejście graniczne. Kierunek jazdy (w lewo) wskazuje nam niewielka, niebieska tablica. Odprawa przebiega szybko. Jesteśmy w Austrii.
Tuż za granicą znajduje się małe, bardzo piękne miasteczko. Podziwiamy wąskie, nastrojowe uliczki, które - jak twierdzi Agnieszka - przypominają Galicję. Od razu zauważam też element krajobrazu, który mógłby być znakiem rozpoznawczym austriackich wsi: uplecione w wianek (Buschen) gałązki drzew, które wywiesza się w pobliżu winiarni (Heurigen). Jeśli zielony wianek znajduje się w widocznym miejscu, a w pobliżu natrafimy na tabliczkę z napisem ausg'stekt ("wywieszone"), to możemy być pewni, że winiarnia jest otwarta. Ten zachowany do dziś zwyczaj jest konsekwencją prawa ustanowionego przez cesarza Józefa II w 1784 roku: Heurigen mogą być otwarte nie dłużej niż trzysta dni w roku.
Podążamy następnie autostradą A4, a po pewnym czasie wjeżdżamy na autostradę A23 w kierunku Gratzu. Skręcamy w zjazd oznaczony jako "Gürtel" i wjeżdżamy do Wiednia. Podążamy prosto w kierunku Lintzu. Obok pałacu Schönbrun, który widzimy w oddali, skręcamy w Johanstrasse, potem jedziemy szeregiem alei (gasse): Possingergasse, Herbstrasse, Kreitnergasse, przyglądając się z podziwem architekturze ruchliwych wiedeńskich ulic. Na Koppstrasse skręcamy w prawo i docieramy pod adres Klausgasse 9, gdzie znajduje się miejsce naszego pobytu.
Tego wieczoru po raz pierwszy próbujemy austriackiej kuchni. Jesteśmy zgodni: informacje o wyjątkowym smaku i różnorodności tutejszego pieczywa są prawdziwe. Zainteresowanie naszego podniebienia wzbudza również Almdudler - łagodny, gazowany napój o imbirowym smaku sprzedawany w całej Austrii.
DZIEŃ II (22.07): DOLNA AUSTRIA
Tego dnia zwiedzamy (dość pobieżnie) sporą część Dolnej Austrii. Wyjeżdżamy z Wiednia w kierunku St. Pölten. Docieramy do Mayerling. Widzimy pałacyk, z którym związane jest jedno z najbardziej tajemniczych wydarzeń w historii Habsburgów: książę Rudolf zamordował tutaj swoją siedemnastoletnią kochankę, Marię Vesterę, a następnie popełnił samobójstwo. Do dziś trwają dyskusje nad przyczynami (polityka, miłość lub syfilis) tej zbrodni i nad sposobem, w jaki próbowaną ją ukryć (np. w kilkanaście godzin po rozegraniu się tragedii całkowicie ubrane ciało Marii z pierwszymi oznakami rozkładu zostało wepchnięte w pozycji stojącej do powozu i w tajemnicy pochowane na cmentarzu w Heligenkreuz).
W okolicach Hafnenbergu, w Lesie Wiedeńskim oglądamy neobarokowe sanktuarium Klein Mariazell, po czym ruszamy do Krems (an der Donau). To jedno z najpiękniejszych miejsc, jakie widzieliśmy. Miasteczko położone jest na pokrytych winnicami tarasowych wzgórzach. W centrum, na różnych wzniesieniach (wyżej i niżej) usytuowane są trzy zabytkowe kościoły.
Zatrzymujemy się pod późnoromańskim Pfarrkirche (kościół parafialny), przechodzimy obok słynnej winiarni (otwarta, można degustować wina do woli) oraz ratusza i wkraczamy na największy w mieście deptak, Landstrasse. Przy tej wąskiej brukowanej uliczce znajduje się mnóstwo renesansowych domów z arkadowymi dziedzińcami. Siadamy w jednej z kawiarni, która jest zarazem niewielką galerią sztuki, zamawiając cztery oranżady oraz kawę (w Austrii zawsze podawana ze szklanką zimnej wody). Rachunek opiewa na 10 € (włączając napiwek). Potem ruszamy pod górę na Hoher Markt, najpiękniejszy z placów w Krems, i wspinamy się dalej aż do późnogotyckiego Piaristenkirche (kościół Pijarów) ze wspaniałym gwiaździstym sklepieniem. Rozpościera się stąd niesamowity widok na całe miasto i pobliskie winnice. Schodzimy w dół (do Pfarrkirche) niewielkimi, stromymi uliczkami, wokół których i nad którymi (na różnego rodzaju drewnianych występach) położone są pełne kwiatów ogródki.
Jedziemy doliną Dunaju do Melku, mijając szereg malowniczych ruin zamków oraz wiosek. Przypomina mi się wiersz Brodskiego "W Anglii", którego fragmenty dosyć wiernie oddają nastrój widzianych przez nas miejsc w Austrii:
Angielskie wsie kamienne. W oknie karczmy leży
butelka w kształcie katedralnej wieży.
Znowu pojawia się mnóstwo winnic, a co za tym idzie - mnóstwo Buschen i Heurigen ze zdobionymi (najczęściej w kształty beczek) bramami. Zatrzymujemy się pod jedną z winiarni, degustujemy białe wina i zajadamy się darmowymi morelami, które leżą w skrzynkach przed wejściem. Po drugiej stronie ulicy, u podnóża wzniesienia, na którym rozciąga się winnica, widzimy sad morelowy. Gdzieś w oddali, po drugiej stronie Dunaju, dostrzegamy z kolei niebieską wieżę kościoła w Spitzu. Ugasiwszy pragnienie i zaspokoiwszy głód, ruszamy w dalszą drogę.
Docieramy na parking pod słynnym opactwem benedyktynów w Melku. (To stąd pochodził Adso, jeden z bohaterów "Imienia róży" Umberta Eco). W oddali widzimy barokowe zabudowania klasztoru.
Idziemy w ich kierunku, pokonując malownicze schody i przechodząc obok wejścia do klasztornych ogrodów.
Na dziedzińcu opactwa (Prälatehhof) znajduje się potężna fontanna. Przechodzimy na drugą stronę i udajemy się do kolegiaty (Stiftkirche). Podziwiamy tam złoconą ambonę, główny ołtarz z postaciami św. Piotra i św. Pawła oraz rzeźby, freski i malowidła. Szczególną uwagę zwraca jednak wspaniała ośmiokątna kopuła na wysokości 60 metrów.
Do wnętrza klasztoru, gdzie znajduje się między innymi słynna biblioteka, nie wchodzimy.
Zmęczeni nieznośnym upałem udajemy się do kawiarni. Zamawiamy trzy piwa i dwa Almdudlery. Koszt: 13 euro.
Wracamy do Wiednia i zasiadamy do gorącej kolacji. Pieczoną gęś popijamy młodym winem, które kupiliśmy dzisiaj w jednej z winiarni w dolinie Dunaju. Po posiłku udajemy się pieszo do centrum miasta.
Pokonanie spacerem trasy: Klausgasse - Gablentzgasse - Burggasse zajmuje nam około czterdziestu minut. Jesteśmy pod Volkstheatre. Zapada zmrok. Idziemy przez Messeplatz i park cesarzowej Marii Teresy (mijając Museum Quartiers, Naturhistorisches Museum, Kunsthistorisches Museum), Burgring (mijając Hofburg i Burggarten), Goethegasse (mijając pomnik Goethego i Albertinę). Wkraczamy na Kartnerstrasse, jeden z głównych deptaków starego miasta, i dochodzimy do Stephansplatz, na którym wznosi się potężna katedra. Wszystkie te miejsca będziemy w ciągu kilku następnych dni zwiedzać dokładnie. Wstępujemy jeszcze do jednego ze sklepików z pamiątkami (w sieci "Mozart") i ruszamy w drogę powrotną. Na rogu Kartnerstrasse i (bodajże) Plankengasse kupujemy cztery gałki pysznych lodów (1 gałka - 1 euro; 2 gałki - 1,5 euro; 3 gałki - 2,2 euro etc.). Wracamy przez Neuer Markt i Michaelerplatz. W jednej z fontann na tym placu myjemy ręce, które ociekają sokiem z lodów. Potem wkraczamy w główną bramę Hofburgu i przez Heldenplatz, na którym stoi kilka autokarów (parking w samym centrum), dochodzimy do ogromnego pomnika Marii Teresy, a potem dalej - do Volkstheater i na Burggasse. Odkrywamy tutaj polską księgarnię (dokładny adres: Burggasse 22). Z wieczornego spaceru wracamy bardzo zmęczeni i raczymy się wodą z kranu, która w Wiedniu jest bardzo dobrej jakości i dlatego nadaje się do picia.
DZIEŃ III (23.07): BRUEGEL
Rano dojeżdżamy samochodem do centrum miasta, na Brandstätte, niemal pod samą katedrę św. Szczepana (lub - jak podają niektóre przewodniki - św. Stefana). Udajemy się na pobliski Hoher Markt, przechodząc kolumnadą przez Rottenturmstrasse, gdzie znajduje się niedrogi (jak na warunki Austriackie) sklep z kanapkami. Hoher Markt był niegdyś centrum rzymskiej osady, Vindobony, z której powstał Wiedeń. Godna szczególnej uwagi jest tutaj niezwykła Vermählungsbrunnen (fontanna Zaślubin), przedstawiająca arcykapłana udzielającego ślubu Maryi i Józefowi pod wykonanym z brązu baldachimem i pozłacanym promieniejącym słońcem.
Tutaj po raz pierwszy zwraca moją uwagę również sposób, w jaki Austriacy chronią swoje zabytki przed niepożądaną obecnością gołębi. Otóż w pewnych miejscach zainstalowana jest zielona siatka, utkana z drobniutkich żyłek, które są właściwie niewidoczne z pewnej odległości i nie zakłócają przyjemności oglądania zabytków. Dzięki temu wszystkie pomniki, fontanny, rzeźby i tablice pamiątkowe - są czyste. Hoher Markt ma jednak do zaoferowania jeszcze jedną niezwykłą rzecz. Chodzi, oczywiście, o Ankeruhr - pozłacany zegar figurkowy, umieszczony na przewiązce łączącej dwa budynki. Pojawia się na nim co godzinę jedna z figurek postaci znanych z historii Wiednia, a w południe - o czym sami mieliśmy się innego dnia przekonać - oglądać można cały ich korowód.
Wracamy na Stephansplatz. "Zwiedzamy" potężną katedrę (Stephansdom) z zewnątrz (niesamowita fasada, kolorowe dachówki, wieże i niewielkie płaskorzeźby wokół głównego wejścia, czyli Bramy Olbrzymów) oraz wewnątrz (wyrzeźbiona w kamieniu kazalnica Pilgrama, organy, kaplice na obu końcach transeptu).
Nie schodzimy jednak do katakumb i nie wchodzimy na żadną z wież. Przy głównym wejściu spotkać można żebraków, którzy jednak siedzą nieruchomo z wyciągniętą dłonią, nie narzucając się zwiedzającym. Po wyjściu z katedry oglądamy nowoczesny, szklany budynek Haas Haus, który znajduje się przy Stephansplatz i kontrastuje z gotycką fasadą katedry.
Wchodzimy w Graben, najelegantszą - obok Kohlmarkt - ulicę handlową Wiednia. Znajduje się tutaj Pestsäule (kolumna Zarazy) wzniesiona dla upamiętnienia epidemii z 1679 roku. To uczta dla oczu: widzimy kłębowisko obłoków, świętych i aniołów, pod którym cherubin wbija pochodnię w wnętrzności starej wiedźmy symbolizującej zarazę.
Następnie udajemy się na Dorothergasse, przechodzimy obok czerwonego budynku Dorotheum, głównego wiedeńskiego domu aukcyjnego, i dochodzimy do Michaelerplatz.
Mijamy rzeźbioną fontannę, w której wczoraj myliśmy ręce i która wbudowana jest w jedną ze ścian cesarskiego pałacu, Hofburgu. Po prawej, na rogu Kohlmarkt i Herrengasse widzimy Loos Haus, budynek, który wyjątkowo nie podobał się Franciszkowi Józefowi i został przezeń nazwany "budowlą bez brwi", albowiem nie posiadał rzeźbionych gzymsów nad oknami. W chodzimy w główną bramę Hofburgu.
Nad sobą mamy potężną kopułę, pod którą przechodzimy do In Der Burg, gdzie znajduje się pomnik cesarza Franciszka w rzymskiej todze i gdzie rezyduje obecnie prezydent Austrii. Wchodzimy następnie na Heldenplatz, na którym stoją pomniki arcyksięcia Karola i księcia Eugeniusza Sabaudzkiego i z którego otwiera się wspaniały widok na ratusz i parlament przy Ringstrasse.
Cały Hofburg to mieszanina różnych stylów architektonicznych. Pałac budowano (a właściwie - rozbudowywano) ponad 700 lat. Istniał bowiem niepisany zwyczaj, że nowy cesarz nie mógł korzystać z komnat poprzednika. Nie decydujemy się jednak na zwiedzanie licznych pałacowych muzeów (Apartamenty Cesarskie, kolekcja dworskich sreber i porcelany, skarbiec, Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej, Międzynarodowe Muzeum Esperanto, Muzeum Teatru, Kolekcja Papirusów, Muzeum Efezu etc.), wchodzimy natomiast do parku Marii Teresy i udajemy się w kierunku Kunshistorisches Museum (Muzeum Historii Sztuki).
Sprawdzamy ceny biletów. Bilet normalny: 9 euro. Wchodzimy do środka i potężnymi schodami (ogromny posąg Tezeusza walczącego z Centaurem na półpiętrze) udajemy się od razu na górę, by zobaczyć Gemaldegälerie (galerię malarstwa). Zaczynamy zwiedzanie z planem sal w ręku. Szczególnie zależy mi na zobaczeniu obrazów Bruegela (czekałem na tę chwilę kilka lat). W sali nr IX podchodzi do nas strażnik i - jakby czytając w moich myślach - informuje po angielsku, że - w związku z wystawą czasową - doszło do pewnej reorganizacji i obrazy Bruegela wiszą w sali nr XII, a nie w sali nr X. Część z osób, które poruszają się po muzeum, korzysta cały czas z audioguide - przewodnika w postaci słuchawki telefonicznej, dostępnego również w języku angielskim (nigdzie pod obrazami nie ma bowiem podpisów w języku Szekspira). Oglądamy płótna Flamandów, dochodzimy w końcu do sali Bruegela "kwietnego" (syna), zaś obok znajduje się to, co skłoniło mnie do odwiedzenia tego muzeum - sala z obrazami Bruegela (ojca). Znajdziemy tutaj to, co najważniejsze: "Wieżę Babel", "Wesele chłopskie", "Zabawy dziecięce", "Walkę karnawału z postem", "Taniec chłopski", "Łowcę gniazd", "Rzeź niewiniątek", a przede wszystkim - cztery obrazy z cyklu "Pory roku". "Wesele" jest właśnie kopiowane przez wysokiego mężczyznę. Obrazy mają duży format, znacznie większy niż przypuszczałem. Zatrzymuję się dłużej przed "Zimą": płomienie przed chatą i zmrożone gałęzie wyglądają o wiele lepiej niż na reprodukcjach.
(Skrótowy i pobieżny charakter tej relacji nie pozwala, by opisywać dokładnie nasze wrażenia, ale jedno jest pewne: albumy z malarstwem nie są w stanie oddać kolorystyki i głębi obrazu). Przygotowuję aparat, by zrobić zdjęcie. Podchodzi do mnie strażniczka i prosi o wyłączenie lampy błyskowej. Gdy jednak słyszy, że rozmawiamy ze sobą po polsku, zwraca się do nas w ojczystym języku. To Polka! Krótko z nami rozmawia i umożliwia zrobienie zdjęcia z malarzem, który kopiuje "Wesele chłopskie". Kilkanaście minut krążymy po sali Bruegela. Niestety, musimy iść dalej. Najpierw - Rubens, Rembrandt, potem - Włosi: Tintoretto, Caravaggio, Rafael, Tycjan. Tylu geniuszy, a tak mało czasu. Nagle w niewielkiej sali, schowanej w cieniu głównych pokoi, odnajduję perłę: "Alegorię malarstwa" Vermeera (mapa z obrazu robi piorunujące wrażenie).
Wychodzimy z Gemaldegälerie. Przechodzimy przez bardzo drogą kawiarnię w górnym foyer i udajemy się na dół. Pora na zabytki starożytności. Oglądamy egipskie mumie, rzeźby, hieroglify. Niestety, okazało się, że wystawa poświęcona starożytnej Grecji jest tymczasowo zamknięta. Przypominamy sobie raptem, że nie udało nam się zobaczyć u góry obrazów Arcimbolda. A przecież zwiedzaliśmy Gemaldegälerie dokładnie.
Wracamy na pierwsze piętro. W końcu dowiadujemy się od jednego ze strażników, że Arcimbolda przeniesiono na parter, gdzie urządzona została wystawa poświęcona dynastii Habsburgów. Tam właśnie kierujemy swoje kroki. Podziwiamy szaty i insygnia królewskie, portrety pośmiertne, stare księgi zielarskie i, rzecz jasna, obrazy Arcimbolda. Oglądamy następnie pamiątki w muzealnym sklepie i wychodzimy z Kunshistorisches Museum.
Pada deszcz. Chowamy się pod drzewami w parku Marii Teresy i zmierzamy w kierunku Burggarten (obok Hofburgu), cesarskiego ogrodu w stylu angielskim. Oglądamy tam pomnik Mozarta, po czym siadamy na ławce i - podobnie jak wielu innych turystów - jemy drugie śniadanie. Przechodzimy następnie obok budynku cesarskiej oranżerii i insektarium (Schmetterlinghaus), wchodzimy w ulicę Goethego, następnie w Kartnerstrasse.
Jesteśmy spragnieni, więc pijemy wodę ze specjalnie do tego przygotowanej " ulicznej fontanny". Oglądamy piękną architekturę Kartnerstrasse.
Po drodze wchodzimy do niewielkiego jednonawowego Malteserkirche (kościoła Kawalerów Maltańskich). Vis-a-vis znajduje się sklep z drogim szkłem i kryształami, J. & L. Lobmeyr, który warto odwiedzić chociażby ze względu na zachwycające żyrandole i zastawy stołowe (nieoficjalne muzeum mieści się na drugim piętrze butiku). Jeden z futurystycznych żyrandoli, które oglądaliśmy, kosztował tam 30 000 euro.
Udajemy się na Neuer Markt i wchodzimy do skromnego Kapuzinerkirche (kościół Kapucynów), w podziemiach którego (w Kaisergruft) chowani byli wszyscy cesarze. Wejście do krypty znajduje się 15 metrów od wejścia do kościoła. Nie wchodzimy tam jednak.
Wracamy na deptak (Kartnerstrasse), przechodzimy obok głównego domu handlowego (Steffl) i po raz kolejny kupujemy wyjątkowo dobre lody na rogu Kartnerstrasse i (bodajże) Plankengasse (znowu po dwie gałki). Ze Stephansplatz skręcamy w Domgasse, gdzie znajduje się dom (Figarohaus), w którym mieszkał Mozart. Zielony budynek nie prezentuje się najlepiej: na parterze jest wybita szyba, a na dziedzińcu (nota bene ładnym) stoją kubły na śmieci. Naszą uwagę zwraca natomiast sklep z cudownymi maskami weneckimi, znajdujący się naprzeciw Figarohaus.
Wracamy na Stephanplatz, przechodząc obok postoju dorożek (konie są przystrojone na rożne, bardzo wymyślne sposoby). Odpoczywamy przez chwilę na ławce pod katedrą. Podchodzi do nas jakiś pijaczyna i prosi o szluga. Nikt z nas jednak nie pali. Udajemy się po raz kolejny na Hoher Markt, przechodzimy pod secesyjnym zegarem, przez Fleishmarkt (dawny targ mięsny) i kierujemy się na Seitenstettengasse, gdzie znajduje się jedyna synagoga (Stadttempel), której naziści nie zniszczyli w noc kryształową.
Okna synagogi są zasłonięte, zaś u wylotu ulicy stoi uzbrojony policjant, który cały czas przygląda się okolicy. To konsekwencja napadu terrorystycznego na synagogę w 1983 roku, w wyniku którego zginęły trzy osoby. Skręcamy w prawo i dochodzimy do niewielkiego, szarego i malowniczo tonącego w bluszczu Ruprechtskirche (kościół św. Ruperta). W oddali widać już nową część miasta (potężne, szklane budowle).
Wracamy przez Judengasse na Hoher Markt. Po drodze moją uwagę zwraca interesujący szyld (Szekspir na kolorowym tle) angielskiej księgarni Shakespeare & Co Booksellers. Postanawiam, że wrócę w to miejsce.
Wchodzimy w Tuchlauben i dochodzimy do Petersplatz, gdzie znajduje się Peterskirche (kościół św. Piotra) z kopułą pokrytą zieloną patyną.
Niestety, ołtarz tego wspaniałego barokowego kościoła jest akurat poddawany renowacji. Zwracamy jednak uwagę na kunsztowne zdobienia boków ławek kościelnych i rozmieszczone na nich pozłacane lampy. Duże wrażenie wywiera na nas także ogromna kopuła z freskiem "Wniebowzięcie NMP" Rottmayra. Po zwiedzeniu Peterskirche udajemy się na Brandstrasse i wracamy do domu.
DZIEŃ IV (24.07): OD TUBERCULOSUM DO PACYNEK
Do centrum dostajemy się (po raz pierwszy) autobusem 48A. Pod Volkstheater wsiadamy do metra i linią U2 (kierunek: Schottenring) docieramy od Schottentoru. Posługujemy się tzw. 8-Tagen-Karte, biletem ośmiodniowym (wielokrotnego kasowania), zachowującym ważność przez dwadzieścia cztery godziny od momentu każdego kolejnego skasowania i uprawniającym do przejazdu wszystkimi środkami transportu (autobus, metro, kolejka podmiejska, tramwaj) w obrębie miasta. Jedna osoba może korzystać z karnetu przez osiem dni, dwie osoby - przez cztery dni etc. Cena 8-Tagen-Karte: 24 euro. (Jednodniowy bilet wielokrotnego przejazdu dla jednej osoby kosztuje aż 5 euro). W czasie tej podróży zauważamy liczne udogodnienia, z których korzystać mogą również (lub przede wszystkim) osoby niepełnosprawne: po pierwsze, wejście do autobusu nigdy nie znajduje się znacznie powyżej poziomu chodnika; po drugie, w czasie jazdy przed każdym przystankiem na tablicy w autobusie (lub metrze) wyświetla się nazwa ulicy, na której (lub pod którą) zatrzymuje się autobus (lub metro), zaś z głośnika rozlega się głos, informujący pasażerów o nazwie przystanku, a także o miejscach, które znajdują się w jego pobliżu; po trzecie, na ważniejszych przystankach umieszczona została elektroniczna tablica, na której wyświetla się czas pozostały do przyjazdu autobusu (lub metra). Transport przebiega tutaj bardzo sprawnie: autobusy i tramwaje jeżdżą średnio co 10 minut, a metro - co 3 minuty. Chociaż w Wiedniu ruch jest duży, środki publicznego transportu raczej się nie spóźniają.
Po wyjściu ze stacji metra podążamy Universitatstrassse. Po prawej widzimy w oddali bryłę Votivkirche (kościół Wotywny), a po lewej budynek Rathaus (ratusz). Od strony Haulerstrasse wchodzimy do zabudowań Altes Allgemeines Krankenhaus (stary szpital), gdzie mieści się kilka wydziałów uniwersytetu. Natrafiamy na tablicę z planem kompleksu i szukamy na niej dziedzińca nr 13. Tam bowiem usytuowany jest nasz cel: Pathologisch-anatomische Bundesmuseum (Krajowe Muzeum Anatomii Patologicznej) mieszczące się w dawnym, zamkniętym w 1866 roku szpitalu dla obłąkanych w Narrenturm (Wieży Szaleńców). Śpieszymy się, bo muzeum jest otwarte tylko do godziny 11 (i tylko dwa dni w tygodniu). Mijamy dwa dziedzińce i w końcu odnajdujemy wieżę. Pięciopiętrowy gmach, który przypomina więzienie (niewielkie okna), nie jest zbyt wysoki, ale ma duży obwód: na każdym piętrze jest 28 salek.
Wchodzimy do środka. Bilet (z rysunkiem bakterii, przekrojem wieży i podobizną fundatora Narrenturm, cesarza Franciszka) kosztuje 2 euro. Najpierw rozmawiamy z pracownicą muzeum (wszyscy są w kitlach) po angielsku, a później przechodzimy na rosyjski: okazuje się, że możemy ze sobą wnieść plecaki, ale obowiązuje tutaj całkowity zakaz robienia zdjęć i, co ciekawe, spożywania posiłków. Agnieszka rozmienia pieniądze u lekarza, którego później nazywa - nomen omen - dr Frankensteinem. Przekraczamy elektroniczną bramkę i zaczynamy rozumieć, że ten ostatni zakaz związany był nie tylko z ochroną eksponatów, ale przede wszystkim - z dobrem samych zwiedzających. To muzeum dla ludzi o silnych nerwach i mocnym żołądku: w ciasnych salkach, gdzie niegdyś przetrzymywano obłąkanych i w których unoszą się teraz mdłe zapachy, rozmieszczono dziesiątki eksponatów mogących przyprawić każdego o mdłości. Widzimy zniekształcone przez różnego rodzaju choroby (gruźlica płuc, kości, syfilis etc.) narządy (palce, dłonie, płuca, żołądek, jelita, macica etc.) zakonserwowane w formalinie, szkielety ludzkie (także dziecięce) zdeformowane w potworny sposób, stary, kamienny stół do sekcji zwłok, dawne protezy, zrekonstruowany gabinet dentystyczny i ginekologiczny, naczynia na medykamenty i wiele innych, przerażających eksponatów. Przy wyjściu oglądamy sklepik z pamiątkami, a po wyjściu oddychamy z ulgą świeżym powietrzem i udajemy się do Votivkirche.
Kościół Wotywny to z pewnością najpiękniejsza budowla o charakterze religijnym, jaką widzieliśmy w Wiedniu. Przypomina monumentalne gotyckie katedry z Kolonii i Chartres. Został wzniesiony w pobliżu miejsca, gdzie dokonano nieudanego zamachu na Franciszka Józefa. Niestety, kamień, z jakiego wykonano kościół, nie był najlepszego gatunku i biały niegdyś gmach stał się niemalże czarny. Na szczęście już połowa elewacji kościoła została odnowiona. Po zwiedzeniu wnętrza Votivkirche (przepiękne witraże!) udajemy się Reichstrasse w kierunku ratusza.
Potężny Rathaus - z neogotycką wieżą, wieżyczkami i fasadą - sam przypomina katedrę. Przed ratuszem zainstalowany został ogromny ekran, na którym co wieczór (z zapadnięciem zmroku) wyświetlane są w lipcu i sierpniu przedstawienia operowe lub koncerty muzyki poważnej. (O tym, jak niezapomniane to przeżycie, będziemy się mogli wkrótce przekonać).
Przez Rathausplatz idziemy w stronę kolejnego z pięknych ogrodów Hofburgu, Volksgarten.
O ile Burggarten, w którym wczoraj jedliśmy drugie śniadanie, był ogrodem w stylu angielskim (dzikość), o tyle Volskgarten to typowy ogród francuski (porządek): wszędzie znajdują się harmonijnie rozłożone klomby róż, żywopłoty i krzewy obok fontann są równo przycięte, a w środku umieszczono dorycką Theseus-Tempel (świątynię Tezeusza), replikę ateńskiego Tezejonu.
W tym miejscu kończy mi się pierwsza rolka filmu do aparatu. Siadamy więc na ławce i wkładam do aparatu następną. Później udajemy się na Heldenplatz. Przed sobą widzimy park Marii Teresy, a w nim bliźniacze budynki Naturhistorisches Museum i Kunsthistorisches Museum. To ostatnie zwiedzaliśmy wczoraj. Dzisiaj więc kolej na pierwsze.
Bilet (ze zdjęciem gmachu muzeum) kosztuje 6,5 euro. Najpierw oglądamy urządzone na parterze Vivarium z różnymi gatunkami ryb. Niektóre akwaria i okazy wyglądają niesamowicie.
Potem zwiedzamy poszczególne sale na parterze wedle kolejności: minerały (tysiące okazów, część z Wieliczki), kamienie szlachetne (m.in. struś zrobiony 761 drogich kamieni i 2102 diamentów), meteoryty (w tej sali znajduje się też wspaniałe, zabytkowe astrolabium), antropologia i ewolucja (rekonstrukcje wiosek ludzi pierwotnych, znaleziska archeologiczne, przyrządy i narzędzia z ery kamienia, brązu i metalu, szkielety naszych przodków umieszczone we wspaniałych, podłogowych gablotach etc.). Zatrzymujemy się na dłużej przy dwóch ogromnych ekranach: na jednym z nich uruchamiać można komputerowe animacje poświęcone ewolucji poszczególnych zwierząt, a na drugim - obserwować, poruszając przy tym kołem sterowniczym, jak przemieszczały się przez tysiące lat poszczególne kontynenty i jak będzie wyglądał ich układ za dwa miliony lat (tak, wtedy będzie to właściwie jeden kontynent).
W innym miejscu odnajdujemy z kolei ekran, na którym wyświetlana jest animacja dotycząca powstawania i kształtowania się powierzchni Ziemi. Pod koniec zwiedzania sal na parterze trafiamy do niewielkiego pomieszczenia, w którym wystawiona jest kopia (oryginał jest zbyt cenny) niezwykłego okazu Muzeum Przyrodniczego: w niewielkiej, podświetlonej gablocie spoczywa posążek Wenus z Willendorfu (oryginał ma 25 tysięcy lat).
Zmierzamy na pierwsze piętro. W Kunsthistorisches Museum znajdował się na półpiętrze posąg Tezeusza, tutaj zaś powieszono obraz przedstawiający fundatora kolekcji muzealnej, Franciszka Józefa, trzymającego w dłoni emerald, który do dziś znajduje się w zbiorach Naturhistorisches Museum. Można go oglądać w gablocie pod obrazem. Najwyższe piętro budynku jest z kolei poświęcone zoologii. Widzimy tutaj tysiące wypchanych gatunków zwierząt (naturalnej wielkości): ssaków, ptaków, gadów, płazów, ryb, owadów. Nie brakuje też, rzecz jasna, szkieletów dinozaurów.
Z zainteresowaniem oglądamy gablotę, w której umieszczono wszystkie rodzaje znoszonych przez zwierzęta jaj: od najmniejszego do największego. Szczególny podziw budzi w nas jednak sala nr 21, czyli tzw. Microtheatre. Okna są tutaj pomalowane w kształty owadów, na środku znajduje się scena teatralna, gdzie - przy dźwiękach muzyki klasycznej - oglądamy niezwykłe sceny z życia mikroskopijnych organizmów. Z boku stoją narzędzia badawcze, z których można dowolnie korzystać. Obok jest również panoptikum z dwoma trójwymiarowymi wizjerami, przez które można podejrzeć cuda natury.
Kończymy zwiedzanie. Przechodzimy przez Cafe Nautilius, obok sklepu z pamiątami i podziwiamy przepiękne wnętrza muzeum. Schodząc po schodach, zwracamy jeszcze uwagę na niewielką, "trójwymiarową" wystawkę, która dotyczy kamieni szlachetnych w "Czarodziejskim flecie" Mozarta. Odbieramy nasze plecaki z szatni i psioczymy na brak tabliczek pod okazami w jakimkolwiek innym języku niż niemiecki. Jesteśmy jednak bardzo zadowoleni, mamy też sporo zdjęć, które można było w tym muzeum robić do woli. Do parku Marii Teresy wychodzimy z ulgą, chociaż na dworze jest upał: w muzeum (a zwłaszcza w dziale minerałów) panował bowiem nieznośny zaduch. Szukamy jednak cienia. Pora też coś zjeść.
Na piknik udajemy się - podobnie jak wczoraj - do Burggarten. Siadamy pod jednym z rozłożystych drzew. Przed sobą widzimy mury Hofburgu i pałacową oranżerię. Agnieszka żartuje: "Jemy w tym samym miejscu, w którym jedli cesarze". Rzeczywiście, Burggarten był miejscem, w którym dworzanie i cesarz często spożywali posiłki. Odpoczywamy, a potem decydujemy się na zobaczenie Kaisergruft (Krypty Cesarskiej) w kościele Kapucynów. Przez Albertinaplatz dostajemy się na Neuer Markt. Przy wejściu do krypty byliśmy już wczoraj. Wtedy opłaty za wstęp pobierał brodaty mnich, dzisiaj jest to starsza kobieta. Wstęp kosztuje 3.60 €. Schodzimy do podziemi kościoła. Przy wejściu położone są potężne sarkofagi (ze stopu cyny z ołowiem) poszczególnych członków rodziny cesarskiej. To kłębowisko wyrzeźbionych czaszek, insygniów, postaci. Niektóre trumny są skromne, inne zaś - barokowo zdobione. Krypta Marii Teresy w całości zajęta jest przez potężny (3 m wysokości, 3 m szerokości, 6 m długości) rokokowy sarkofag.
Przystajemy przed nim z podziwem. Z przepychem tej krypty kontrastują natomiast pomieszczenia, w których znajdują się skromne trumny ostatniej cesarzowej, Zyty (zmarłej w 1989 roku), i Franciszka Józefa (przy jego sarkofagu zawsze położone są świeże kwiaty).
Robimy zdjęcia niektórych płaskorzeźb, potem wychodzimy z krypty i udajemy się na Michaelplatz. Wchodzimy do gotyckiego Michaelkirche (kościół św. Michała), by zobaczyć rokokowy relief "Upadek aniołów" w apsydzie ponad ołtarzem. To niezapomniany widok: relief właściwie "rozsadza" całą apsydę, wychodząc niejako do nawy głównej.
Następnie wchodzimy w pobliską ulicę Kohlmarkt. Zahaczamy tutaj o najsłynniejszą w Wiedniu cukiernię, Demel, gdzie czas zatrzymał się w miejscu (Demel nadal reklamuje się jako "ck cukiernicy", a ceny podawane są tam nie tylko w euro, ale i w szylingach). Spotyka mnie tam niemiła przygoda: zderzam się gwałtownie z kelnerką, która niesie tacę z wieloma naczyniami. Na szczęście żadne z nich nie ląduje na podłodze. Następnie udajemy się Walnerstrasse w stronę najsłynniejszej wiedeńskiej kawiarni - Café Central. Niestety, akurat w tym miejscu jacyś robotnicy wiercą dziurę w drodze, wzniecając przy tym kłęby kurzu i dymu oraz uniemożliwiając nam zobaczenie tej kawiarni nawet z zewnątrz. Przedzieramy się przez tumany kurzu w stronę Am Hof. Odpoczywamy tutaj na ławce przy postoju taksówek, podziwiając zarazem ten największy plac śródmieścia i znajdującą się na nim kolumnę Mariensäule. Barokowy Kirche am Hof jest zamknięty, więc udajemy się od razu ulicę Schulhof, gdzie mieści się Uhrenmuseum (Muzeum Zegarów) oraz chętnie odwiedzane przez turystów Puppen und Spielzeug Museum (Muzeum Lalek i Zabawek).
Schulhof to w zasadzie niewielki, ale bardzo ładny plac, który zawdzięcza swój urok głównie pięknie przystrojonej bramie do Muzeum Lalek (zabawki wplecione w zielone gałązki) oraz zajmującej witrynie sklepu ze starymi zegarami. Wchodzimy przez kolorową bramę na dziedziniec Schulhof 4, a następnie - po schodach - na pierwsze piętro. Za bilet (z kilkoma zabawkami na szarym tle) do Puppen und Spielzeug Museum trzeba zapłacić 9,7 euro. Przyglądamy się biedermaierowskim figurkom z porcelany, lalkom przedstawiającym mieszkańców Afryki, Ameryki i Chin, skromnym zbiorom pociągów i pluszowych misiów, teatrowi marionetek, ekranowi z teatru cieni oraz domkowi dla lalek, który wyposażony jest w oryginalny secesyjny serwis do kawy. Wolno tutaj robić zdjęcia (bez lampy błyskowej). Po kilkunastu minutach opuszczamy niewielkie w gruncie rzeczy muzeum. Przyglądamy się w zachwycie pobliskiej witrynie sklepu z zegarami.
Potem wchodzimy na Judenplatz, gdzie mieściło się wiedeńskie getto dla Żydów. Znajduje się tutaj niezbyt interesujący Holocaust-Mahnmal (pomnik Ofiar Holocaustu) i Museum Judenplatz. W tym miejscu po raz kolejny widzimy uzbrojonego policjanta. Wczoraj - obok synagogi na Judengasse, dziś - na Judenplatz. Nigdzie indziej nie widzieliśmy policjantów w Wiedniu. Tylko w tych dwóch miejscach. Próbuję zrobić zdjęcie pomniku Lessinga, ale przeszkadza mi w tym trochę gruchająca pod nim para.
Przedostajemy się na Hoher Markt, a stamtąd pod Shakespeare & Co Booksellers. Wczoraj obiecałem, że tutaj wrócę. Na witrynie zwraca moją uwagę opasły tom "Collected Poems" Roberta Lowella, ale sama księgarnia (a zwłaszcza dział "Literary Criticism") rozczarowuje. Idziemy na Stephansplatz. Po raz kolejny wchodzimy do katedry, ale tym razem postanawiamy wyjechać windą na wieżę północną (Adlerturm), aby obejrzeć ogromny dzwon Pummerin i panoramę Wiednia.
Bilet (z piękną ryciną przedstawiającą Pummerina), który kosztuje 4 euro, kupujemy u mężczyzny obsługującego windę. Na górze wchodzimy na kolejne kondygnacje po wąskich schodach i podziwiamy niesamowitą panoramę miasta (widzimy po raz pierwszy w oddali diabelski młyn na Praterze i wiele ogródków na dachach domów) oraz szczegóły fasady katedry (dachówki, rzeźby, zdobienia). Zjeżdżamy na dół i na Stephansplatz wsiadamy do metra, potem przesiadamy się na autobus 48A i wracamy do domu.
. Nie ma bata zabieram się za czytanie i może za tydzień skończę 
(Robinson Crusoe, marynarz z Yorku) 
